‘Çocukları denetlemek için kullanılan ödülün etkili olması teknik bir beceri gerektirir. Çok az ana baba bu tekniğe ulaşabilmiştir. Sonuçlarının ödüllendirici olduğunu çocuklara hissettirerek onların istenemeyen davranışlarını değiştirmek bir bilim dalıdır. Davranış değiştirme tekniğini tam olarak anlayan bilim adamlarının sayısı ise çok azdır. Bu bilim adamları da yıllarını insan ya da hayvanların tek bir davranışı üzerinde laboratuar deneyleri yaparak geçiren doktor psikologlardır.’
Evet ödülle denetleyerek davranış değiştirme işi biz ana babalar için çok zor görünüyor. Bu işi laboratuar ortamında yapan doktorlar, ödülün etkili olması gereken şartlara (10. yazı) ek olarak birçok ince noktaya dikkat ediyorlar:
-Ödülün istenilen davranışın hemen ardından verilmesi,
-İstenilen davranışın hangi sıklıkla yinelendiğinin kayd edilmesi,
-İstenmeyen davranışın bilmeden ödüllendirilmemesi gibi.
Ve ancak bu şekilde sağlıklı sonuçlar elde edebiliyorlar. Biz anne babalar böyle ince teknikleri kullanmaya kalksak işlerin iyice sarpa saracağı açıktır.
‘Uzmanlar, bu yöntemle öğrenme zorluğu çeken çocukları yürütmede, otistik çocuklara gözlüklerini çıkartmamayı öğretmede, şizofren çocukları konuşmaya başlatmada büyük başarı sağlamışlardır. Ne var ki, uzmanların başarısını ana babalardan ve öğretmenlerden beklemek anlamsızdır.’
Görünen o ki, ödül yöntemine teknik ehliyetsizliğimiz ve yöntemin karışıklığı yüzünden güvenemeyiz. Ama olsun yine de güzel sonuçları olur mutlaka, ödüllendirme gibi olumlu bir davranışın olumlu sonuçlarını hiç alamaz mıyız diye düşünsek.:
‘Ödüllerin ana babalar tarafından bu kadar sık kullanılması aslında onların pek işe yaramadıklarını kanıtlıyor. Tersi olsaydı, sınıflardaki disiplinsizliklerden, ana babaların çocuklarının istenmeyen davranışlarıyla baş edememelerinden hiç söz eder miydik?’
Evet çözüm getirmedikçe kullanılan, kullanıldıkça çözüm getirmeyen bir yönteme güvenmeye kalkamayız.
Evet bazı zaruri durumlarda veya çaresiz kaldığımızda ödülleri kullanabiliriz belki. Ödüllerin etkili olması için gereken şartları da akılda tutarak. Ama çocuk eğitiminde etkili bir davranış değiştirme yöntemi olarak ödül vermeye güvenemeyiz. Kesinlikle.
Ödüllerle ilgili karşılaşılan sorunlar ya da ödüller neden işe yaramaz bir sonraki yazıda.
* Alıntılar ‘Çocukta İç Disiplin Mi, Dış Disiplin Mi?’ isimli kitaptan yapılmıştır. Dr. Thomas Gordon, Sistem Yayıncılık