Bu bölümün önceki yazısında çocuklar sorun çıkarmak için bir şeyler yapmazlar demiştik hatırlarsanız. Anababaların sorunun odağını çocuktan yetişkine çevirerek bazı yöntemleri öğrenebileceklerini söyleyerek bitirmiştik.
Sorun Kimin?
Ebeveynlerin hem kendi davranışlarını değiştirme hem de böylece çocukların davranışlarını değiştirmeleri için “sorunu sahiplenme” kavramını kullanmaları öneriliyor.
“Çocuğun yaptığı bir şey sizin kendi gereksinimizin karşılanmasını engelliyorsa, o davranış size sorun yarattığı için onu kabul edilemez olarak düşünün. Burada sorunun “sahibi” sizsiniz.”
Ama çocuk gereksinimini karşılayamayınca, çocuğun bir sorunu vardır, yani sorunun sahibi çocuktur.
Çok ilginç değil mi yapılan ayrım, ilk adım sorunun sahibini tespit etmek.
Ana/ babaların sorun olan davranışlarına örnekler verelim: Anne baba sessizlik ve dinlenmek isterken çocuk gürültü yapar, çocuk önüne yemek döküp üstünü kirletir, kardeşine vurup canını yakar. Bu davranışlardan rahatsızlık duyan veya gereksinimleri engellenen ebeveyn olduğuna göre sorun da ona ait. Bu davranışlar çocuk için sorun değildir.
Tablonun en üstünde çocuğun kendisi için sorun olan davranışlar yerleştirilmiş. Çocuğun oynamak için beklediği arkadaşı gelmemiştir, aşırı kiloları yüzünden genç mutsuzdur, aradığı bir kitabını bulamamıştır. Bunlar yetişkinlerle ilgisi olmayan sorunlardır.
Orta kısımda kalan sorunsuz bölge ise, çocuğun hem yetişkine hem de kendisine sorun olmayan davranışları yer alıyor. Yetişkin çocuk ilişkisinde en zevkli zamanlar bunlarmış.
Çocuğun kendi sorunlarını çözmesi için kullanılacak yardımcı yöntemlere daha sonra geleceğiz.
Şimdi ise çocukların anababa için sorun olan davranışlarını değiştirmeleri için yöntemler geliyor.
1. Seçenek: Çocuğun Gereksinimlerini Öğrenmek:
Altı aylık bebek, gecenin yarısında uyanıp ağlamaya başlar. Derin uykudan uyanan anne baba için bebeğin davranışı kabul edilemez.
Anababaların sorunu çözmek için bebeğin ağlamasının arkasındaki gereksinimleri bulmaya çalışması, tahmin yürütmesi gerekir. Gazı mı var, sırtına biraz vuralım. Gaz çıkmıyor, kaka mı yaptı acaba, hayır. Acıktı mı, biberonu ayak ucuna yuvarlanmış, başardık. Biberonu emiyor, şimdi uyur, uyudu bile.
Çocukların huysuzluk diye isim taktığımız davranışlarının hep önemli bir ihtiyaçları olduğunda ortaya çıktığını hem oğlum hem kızımda çok tecrübe etmişimdir. Çocuk acıkmışsa, ama siz başka bir işle meşgul ya da dışarıda bir yerlerde çocukla birlikte iseniz ağlayıp sızlamasına şaşırmamak gerekir. Çocuk söyleyemese de durumu değerlendirip hemen ihtiyacını karşılamalı.
Uykusu geldiği için annenin ayağına dolanıp duran çocuğu uyutmak, yorulduğu ya da eğlenceli bir şey görmediği için yürümek istemeyen çocuğun yorgunluğunu gidermek, bir ortamda çok uzun süre bulununca sıkılan çocuğu tanıyıp eğlendirebilmek gibi çözümler, anne babanın çocuğun ihtiyaçlarını anlaması ve çocuğun kendilerine sorun olan davranışlarını çözmeleri için ilk adım.
Çocuğun gereksinimlerini öğrenmek; zamanını bilmek, tam olarak nasıl karşılanacağını tespit etmek, zamanı gelince sorunsuz olarak gereksinimleri karşılamak üzere yedek bir şeyler taşımak gibi ayrıntılar da gerektiriyor tabi.
Bu bölümün bir sonraki yazısında devam etmek üzere şimdilik bu kadar..
* Alıntılar ‘Çocukta İç Disiplin Mi, Dış Disiplin Mi?’ isimli kitaptan yapılmıştır. Dr. Thomas Gordon, Sistem Yayıncılık