Bundan önceki yazılarda çocukları övmenin muhtemel olumsuz sonuçları üzerinde durmuştuk. (Aslında çocukları değil büyükleri övünce de aynı olumsuz sonuçlar yaşanabilir)O yazıları okuduktan sonra “pekiyi övmeden çocuğun yaptıklarını nasıl takdir edeceğiz” gibi bir soru gelmiştir çoğunuzun aklına.
Çocuklarımızı elbette takdir edeceğiz, etmeliyiz de zaten. Yüreklendirmeli cesaretlendirmeliyiz. Ama övgü kullanmadan. İşte övgü yerine kullanılabilecek ve olumsuz duygulara meydan vermeyecek başka seçenekler:
Olumlu Ben İletisi: (Ben iletisi= Öznesi ben olan, benim olumlu duygularımı ifade eden cümle)
Olumlu ben iletisi karşıdaki kişiye, davranışının sizde neden olduğu duyguyu açık ve net bir biçimde iletmektir.
“..ınca kendimi iyi hissediyorum”
“..ınca çok şaşırdım”
“..ınca çok rahatladım”
“..ınca çok hoşuma gitti”
“..ınca heyecanlandım”
Övgünün ise, karşınızdaki kişinin görünümü, söylediği ve yaptığıyla ilgili bir tümce olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Kulağa sen iletisi gibi gelir ve ardında yargılama ya da değerlendirme bulunur.
Çok düzenlisin
Konuşman harikaydı
Çok iyi iş yaptın
(Bu cümlelerde sen hitabı vardır, kendi duygularımızı iletme yoktur. Bu gibi sen iletileri övgüye girer, önceki yazılarda ele alınan olumsuz sonuçları vardır)
Ben iletileri ise kendinizle ilgili bilgiler iletir, karşıdakini değerlendirmez.
Örnekler:
1- Olay: Oniki yaşındaki çocuğunuz siz söylemeden doğum günü partisinin ardından evi temizledi.
“Partiden sonra evi temizlemen çok düşünceli bir davranış, aferin sana” (övgü= zararlı sen iletisi)
“Her yeri temizlediğini görünce çok rahatladım çünkü çok yorgundum ve o karışıklığı nasıl toparlayacağımı kara kara düşünüyordum.” (olumlu ben iletisi)
2- “Aferin sana. Kahvaltıdan sonra kirli tabaklarını bulaşık makinesine koymayı unutmadın.” (övgü= zararlı sen iletisi)
“Kahvaltıdan sonra kirli tabaklarını bulaşık makinesine koymak zorunda kalmayınca başka işlere zamanım arttı.” (olumlu ben iletisi)
“Olumlu ben iletileri inanılır olmalıdır. Bu nedenle o andaki gerçek duygularınızı dürüstçe iletmelisiniz. Doğal gerçek ve gizli gündemsiz hazırlanan Ben iletileri amaca uygun iletilerdir. Doğal derken önceden tasarlanmamış hemen o anki duyguları iletmekten söz ediyorum. Gizli gündemsiz derken de, çocuğun davranışını değiştirmesini söylemek gibi bir amaç taşımaması gerektiğini söylüyorum.”
Gizli gündemli bazı iletiler:
Ev işlerini düzenli yaptığını görmek beni çok mutlu ediyor. Olumlu bir ben iletisi olsa da çocuğun hep ev işlerini düzenli yapmasını istemek gibi bir gizli gündemi yansıtan bir cümle. Bu nedenle olumlu etkisini yitiriyor, çünkü çocuklar gizli gündemleri anlama konusunda çok yetenekliler. Samimi olmadığınızı anlarlar.
İşte bunlar seninle gerçekten gurur duymamı sağlayacak gerçek notlar. gizli gündem: notların yüksek olsun hep
Bugün saçının biçimini her zaman taradığından daha çok beğendim. gizli gündem: saçını hep böyle tara
Kitapta olumlu ben iletileri kullanmak için ana babaların olumlu ben iletisi alıştırması yapmasının iyi olacağı yazıyor. Bir kağıdın sol tarafına yukarıdan aşağıya çocuğunuza yaptığınız övgüler yazın. Sonra her birisinin karşısına olumlu ben iletisine çevirdiğiniz halini yazın..
Günlük hayatınızdan kesitleri düşünerek bu listeyi uzatabilirsiniz. Karşılarına ben iletilerini de koyarak tabi.
Ben iletileri gönderme, sadece övgü yerine seçenek olarak değil çocukların istenmeyen davranışlarını değiştirmek için de etkili olarak kullanılan bir method. Bu kullanımı da ileride gelecek.
Övgü yerine kullanılabilecek bir diğer seçenek de etkin dinleme, bir sonraki yazıda.
* Alıntılar ‘Çocukta İç Disiplin Mi, Dış Disiplin Mi?’ isimli kitaptan yapılmıştır. Dr. Thomas Gordon, Sistem Yayıncılık